COVID-19 Nedeniyle Yoğun Bakımda Takip Edilen ve Koroner Arter Hastalığı Öyküsü Olan Hastaların Retrospektif Analizi
Mustafa Bıçak, Esra Aktiz Bıçak
Diyarbakır Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Giriş:
COVID-19’lu hastalar arasında koroner arter hastalığı (KAH) öyküsü prevalansının %2,5-%17 arasında olduğunu bildiren çalışmalar mevuttur.1,2 Yine çalışmalar hastaneye kabul edilen şiddetli COVID-19'lu hastalarda KAH öyküsünün yüksek mortalite riski ile ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.3–5 Çalışmamızda yoğun bakımda COVID-19 nedeniyle takip edilen ve KAH öyküsü olan hastaların retrospektif değerlendirilmesini amaçladık.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 01.04.2020-31.12.2020 tarihleri arasında COVID-19 nedeniyle 3. Basamak yoğun bakımda takip edilen ve KAH eşlik eden 138 hasta alındı. Hastane etik kurul onayı alındı. Hastane kayıt sistemi ve hasta dosyalarından demografik veriler, komorbidite, APACHE skoru, yoğun bakım yatış süreleri, mortalite ve laboratuvar parametreleri değerlendirildi.
Bulgular: Toplam 960 hasta incelendi. Bunların 138‘inde KAH öyküsü olduğu saptandı (%14,8). Hastaların yaş ortalamaları 72,2±11,8yıl ve kadın/erkek oranı 56/82 idi. En sık gözlenen ek hastalık hipertansiyon idi (%66,7). Laboratuvar değerleri incelendiğinde lökosit 12,2±5,6×109/L, nötrofil 10,7±5,5×109/L, lenfosit 1,0±0,7×109/L, d-dimer 2179±4936ng/ml, ferritin 857±681μg/L ve CRP 147±85mg/L bulundu. Hastaların yoğun bakım yatış süreleri 9,3±7,8gün ve APACHE skor ortalamaları olarak 18,2±8,1 olarak bulundu. 99 hastanın (%71,7) ex olduğu saptandı. Erkek cinsiyet, yüksek APACHE skoru, lenfopeni, ferritin, D-dimer ve CRP yüksekliği ile artmış mortalite arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı (p<0,05).
Tartışma ve Sonuç: Yapılan çalışmalarda koroner arter hastalığı olanlarda COVID-19’a bağlı daha yüksek morbidite ve mortalite oranları bildirilmiştir .6,7 COVID-19 nedeniyle takip ettiğimiz hastalardaki KAH prevalansını literatürle uyumlu %14,8 olarak saptadık.2 Yine lenfopeni, trombositopeni, d-dimer, ferritin ve c-reaktif protein yüksekliğinin kritik hastalık ve mortalite ilişkili olduğunu bildiren çalışmalar mevcuttur.8–10 Çalışmamızda da benzer olarak lenfopeni, d-dimer, ferritin ve crp yüksekliğinin mortalite ilişkili olduğunu saptadık. Sonuç olarak kronik hipertansiyon, diyabetes mellitus ve kanser gibi koroner arter hastalığı da COVID-19 ‘a bağlı yüksek mortaliteye neden olabildiğinden bu hastalarda multidisipliner yaklaşım benimsenmeli, mortalite göstergeleri olan lenfosit düzeyleri, d-dimer, ferritin, c-reaktif protein değerleri yakından takip edilmelidir.
|