COVID-19 Pandemisi Sonrasında Asistan Hekimlerde Tükenmişlik Sendromu
Fethi Gültop, Zekeriya Ervatan, Bahar Özkan, Nilsu Gündüz, Selman Bağışlar, Melike Duman, Namigar Turgut
SBÜ Prof.Dr.Cemil Taşcıoğlu Şehir Hastanesi
Giriş: Tükenmişlik sendromu, iş yaşantısında bireylerin, kronik kişilerarası stres faktörlerine verdiği sürekli bir yanıttan kaynaklanan zihinsel ve fiziksel bitkinlik durumunu tanımlayan psikolojik sendromdur(1,2).COVID-19 salgını ile doktorlar kritik hastalardaki artışla karşı karşıya kalmıştır. Belirli uzmanlık dallarındaki uzman ve asistanların daha yüksek iş yüküne maruz kalması nedeniyle, fiziksel bitkinlik ve tükenmişlik sendromu daha da belirgin hale gelmiştir(3,4,5,6). 5 Mayıs 2023’deWHO COVID-19’un artık‘’küresel bir acil durumu’’teşkil etmediğini açıkladı, ancak pandemide asistanlarda gösterilmiş olan tükenmişlik durumları pandemi sonrasında ne duruma gelmiştir, bu konuda yeterli veri yoktur.Çalışmada COVID-19 pandemisi sonrasında, yoğun bakımlarda ve/veya COVID-19 servislerinde hasta takip ve tedavi etmiş farklı branşlardan asistanlar arasında tükenmişlik prevalansını değerlendirmek ve tükenmişlik ilişkili risk faktörlerini belirlemek amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Hastane Etik Kurulu onayı( 31.10.2022/299sayı), bilgilendirilmiş onam sonrası çalışmaya 251 asistan dahil edildi. Çalışmada standartlaştırılmış Maslach Tükenmişlik Envanteri(MBI)kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya 134 erkek/117 kadın katılmıştır.Asistanların %52.2’si uyku bozukluğu bildirmiştir. %42.6’sının 8-6 saat arasında uyuduğu gözlenmiştir. %64.5’i (n=162)24 saatlik çalışma sonrasında yapmak istediği ''ilk'' şeyin uyumak olduğunu belirtirken, %14.3’ü(n=36) tek başına gezmek veya alışveriş yapmak olduğunu, %21.1’i(n=53)arkadaşlarla veya aile ile buluşmak olduğunu belirtmiştir( Şekil 1.).24 saatlik çalışma sonrasında ilk yapmak istediği şeye göre katılımcıların MBI “Duygusal Tükenme-DT”, “Duyarsızlaşma-D”ve“Kişisel Başarısızlık-KB” alt boyutlarından aldıkları puanlar farklılık göstermemektedir(p>0,05),( Tablo 1.).Katılımcıların MBI sorularına verdikleri cevapların dağılımı Tablo 2’de görülmektedir.MBI “DT” alt boyutundan aldıkları puanlar ortalama 2.42±0.70 olarak“D” alt boyutundan aldıkları puanlar ortalama 2.02±0.74 “KB” alt boyutundan aldıkları puanlar ortalama 1.64±0.63 ve ölçek toplamından aldıkları puanlar ortalama 2.04±0.49 olarak saptanmıştır.Ölçeğin iç tutarlılıkları değerlendirildiğinde;DT alt boyutu için α=0.788, D alt boyutu için α=0.581,KB alt boyutu için α=0.681 olarak, ölçek toplamı için α=0.778 saptanmıştır(Tablo 3.).
Tartışma ve Sonuç: Pandemide, doktorları potansiyel tükenmişlik konusunda bilinçlendirmek, dijital teknolojileri kullanmak, örgütsel yaklaşımlarla kolaylaştırıcı ortam yaratmak gibi çok yönlü kanıta dayalı yaklaşımlar önerilmesine rağmen(6)yüksek iş gücü süregelmiştir.Bu nedenle asistanları ciddi travma sonrası stres bozukluğu beklemektedir. Sağlık hizmetlerinin yeniden düzenlenmesi,doğru tanımlama ve farkındalık bu sendromu önlemenin ilk önemli adımıdır.
|